Zabrze - kamienica "Pod Orłem"

Za każdym razem kiedy tędy przechodzę wzbudza we mnie podziw i uznanie dla architekta. Jest to jedna z ładniejszych kamienic w Zabrzu. Została wybudowana w 1905 r. w stylu secesyjnym dla aptekarza dr Paula Skrzipietz, którego rodzina już od 1857 r. prowadziła w mieście działalność aptekarską, jednak w innym miejscu. Tamta apteka została wyburzona. Apteka na ul. Dworcowej 9 w Zabrzu, działa od 1905 roku i funkcjonowała aż do końca wojny. Po wojnie w tym miejscu również działała apteka aż do roku 2018. Niestety w okresie gospodarki rynkowej nie przetrwała próby czasu i w 2018 r. została ostatecznie zlikwidowana. 

Widok od strony Dworcowej 

Dział tu również bar, który serwuje nawet nie złe jedzenie 

Dziwny ten orzeł ;)

 Od momentu założenia, do końca wojny nosiła nazwę  "Adlerapotheke" czyli „Pod Orłem” i jest nawiązaniem do znajdującej się na jej elewacji charakterystycznych płaskorzeźb z dwóch stron budowli z wizerunkiem orła z eskulapem na swej piersi. O dziwo niemiecki orzeł, podobnie jak i polski ma głowę zwróconą w lewą stronę, natomiast orzeł na elewacji kamienicy ma głowę skierowaną w prawą stronę.  Na wykuszem byłą zainstalowana wieżyczka z charakterystyczną glorietą, która najprawdopodobniej została zlikwidowana po 1945 r. (widoczna na archiwalnych zdjęciach) 

Pocztówka - stan na 1915 r. [fotopolska] ul. Dworcowa 

Zdjęcie ok. 1920 r. [fotopolska] ul. Dworcowa 

Pomimo, że kamienica ma ponad 116 lat dalej wzbudza podziw ze względu na swoje piękno i ciekawe elementy dekoracyjne. 

Nowa Sól: pałacyk – willa mistrza budowlanego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela.

W nowej Soli pozostało sporo ciekawej i przedwojennej zabudowy. Wiele z nich to okazałe wille, a niektóre z nich można nawet uznać za pałace lub pałacyki. Do tej pory widać w nich kunszt budowalny, splendor, ale też zamożność osób, które chciały mieć w swoim posiadaniu takie budowle. Jedną z takich budowli jest obiekt usytuowany przy dzisiejszej ulicy Piłsudskiego nr. 30.  Budynek w pierwotnym kształcie został wybudowany w 1845 roku. Po przebudowie (ostatniej w 2001 roku) obecnie stanowi budowlę o 3 kondygnacjach naziemnych i jednej podziemnej. Jest to obiekt zabytkowy, który 11.05.1976 r. został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 2228 jako pałacyk – willa mistrza budowlanego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela.

Stan budynku na grudzień 2021 r. 

W roku 1845, w rozwijającej się części Nowej Soli, u zbiegu ul. Piłsudskiego z Drzewną, mistrz budowlany i ciesielski Adolf Theodor Jaekel wzniósł willę. Urządzono przy niej ogród z kolistą fontanną i altaną. Od około lat 40. XIX wieku w zabudowie miasta zaczęły pojawiać się wille, początkowo projektowane w modnym stylu włoskim. Jeden z pierwszych obiektów tego typu stanowiła willa mistrza murarskiego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela (1820 – 1901), wzniesiona w 1845 r. po wschodniej stronie szosy Berlin-Wrocław, u zbiegu dzisiejszych ulic Piłsudskiego i Drzewnej (ob. Piłsudskiego 30).

Po przebudowie w 2001 r. willa nabrała nieco nowoczesnych elementów. Na potrzeby banku została dobudowana sala dla interesantów. 

W 1853 r. powstała willa Friedricha Wilhelma Krause (1802 – 1877). Projektantem willi F. W. Krausego był wspomniany A.T.Jaekel, posiadający od 1845r. w Nowej Soli własną firmę budowlaną. Jego pierwszym ważniejszym zaprojektowanym obiektem na terenie miasta była uruchomiona w 1845r. przędzalnia J. D. Gruschwitza (nieistniejąca). W późniejszym okresie wg jego projektów zrealizowano wiele innych obiektów, powstałych nie tylko w Nowej Soli i okolicach, lecz także w Głogowie. Realizował on ponadto zlecenia okolicznej arystokracji, m.in. księżnej żagańskiej i właścicielki majątku Otyń, a także właścicieli Zatonia, Przytoku i Klenicy.

 

W latach 1958-1995 mieściła się w nim siedziba Rejonu Energetycznego. W roku 2001, po kapitalnym remoncie, urządzono w willi siedzibę oddziału Banku Gospodarki Żywnościowej. W tej chwili jest tu placówka BNP Paribas Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie. W chwili obecnej (styczeń 2022) gmach banku jest przeznaczony do sprzedaży za 2 365 000 zł. 

  Źródła: „Program opieki nad zabytkami dla miasta Nowa Sól na lata 2011 – 2015” 

               Muzeum Miejskie, Nowa Sól 

Nowa Sól - dawna Gazownia Miejska

Dzisiaj ludzie pytają, dlaczego gaz jest taki drogi? Inni odpowiadają, że płynie z Rosji, z głębi ziemi, a to daleko. Ale nie zawsze tak było. Kiedyś gaz był produkowany na miejscu - w Gazowni Miejskiej. Historia tego zakładu liczy ponad 150 lat. Zapewne późnym latem i jesienią, pięknym blaskiem oświetlały ulice miasta wiele gazowych latarni. Również doprowadzono błękitne paliwo do niektórych budynków - głównie użyteczności publicznej. W tamtych czasach nie wiele miast mogło się poszczycić własną gazownią. Nowa Sól niewątpliwie była bardzo nowoczesnym miastem i architektura poprzemysłowa miasta jest na to mocnym dowodem.

ul. 9 maja

Powstanie gazowni w Nowej Soli związane było z inwestycjami spółki Neue Gas-Gesellschaft Wilhelm Nolte u. Co. Berlin, która w połowie XIX stulecia uruchomiła na Śląsku 3 gazownie. Nowosolski zakład rozpoczął produkcję i dostarczanie gazu dla odbiorców w grudniu 1865 r. Gazownię zlokalizowano na parceli między obecnymi ulicami Wojska Polskiego i 9 Maja. Ówcześnie była to jeszcze mało zabudowana część miasta przy drodze do Kożuchowa. W momencie uruchomienia zakład posiadał 3 piece do otrzymywania gazu z aparaturą oczyszczającą i chłodzącą. Gaz magazynowany był w zbiorniku o pojemności 565 m³. Wiosną 1866 r. było już 1280 odbiorców, a do końca roku – 1431. Zasilano gazem także 66 latarni ulicznych. Wzrost produkcji i liczby odbiorców, a także postęp techniczny w produkcji urządzeń gospodarstwa domowego zasilanych gazem (oświetlenie, kuchenki) wymusił w końcu XIX w. nowe inwestycje.

ul. 9 maja z widokiem na budynek gazowni 

 [Biblioteka cyfrowa w Nowej Soli]

ul. 9 maja  [Biblioteka cyfrowa w Nowej Soli]

Przychodnia lekarska Eskulap 

W 1899 r. w pobliżu starej gazowni wybudowano nowy zakład (piecownia, aparatownia, komin, drugi zbiornik gazu). W 1901 r. przeprowadzono elektryfikację. Prace rozruchowe nowej gazowni zakończono w 1906 r. Od 1921 r. gazownia wraz zakładem wodociągowym tworzyła jedno przedsiębiorstwo komunalne – Städtische Betriebverwaltungen. W latach 20 gazownię stale modernizowano. W 1925 r. wymieniono większość sieci gazowej w mieście, która osiągnęła 28,8 km długości. Gazownia dostarczała także dla miejskich instytucji energię cieplną, m.in. dla otwartej w 1928 r. łaźni miejskiej, którą zlokalizowano przy ulicy 9 Maja. W 1928 r. oddano do użytku nowe piece i zmechanizowano proces wsadu węgla. Gazownia miejska pracowała przez cały okres II wojny światowej. Przerwała pracę dopiero na początku lutego 1945 r. Prawdopodobnie produkowano też koks jako produkt uboczny, który był wykorzystywany przez inne zakłady pracy.

Dawna łaźnia miejska. W chwili obecnej przychodnia NFZ  

Po objęciu władzy nad miastem przez polską administrację powołano w sierpniu 1945 r. Miejski Zakład Użyteczności Publicznej, który ulokował się w siedzibie przedwojennego zakładu komunalnego. Do 1969 r. przedsiębiorstwo zarządzało gazownią miejską, którą kilkakrotnie modernizowano i rozbudowywano (m.in. budowa nowej piecowni w 1960 r. przy ul. Waryńskiego). Budynki po starej gazowni przeznaczono na magazyny i warsztaty. Na początku lat 90. XX w. nastąpiły zmiany w funkcjonowaniu całego kompleksu dawnej Gazowni Miejskiej. Na Bazie tego majątku powstało wiele firm i powoli stan budynków zaczął podupadać. W chwili obecnej działa tu kilka firm oraz warsztatów i magazynów. Pomimo, że pod względem architektury cała zabudowa jest niezwykle cenna jednak chyba raczej przyszłość Gazowni jest przesądzona. A szkoda i fanie by było gdyby udało się ją uratować.

Na zdjęciu latarnia z zasilaniem gazowym [Biblioteka cyfrowa w Nowej Soli]

Źródła informacji: Biblioteka cyfrowa w Nowej Soli 

Nowa Sól - most podnoszony nad kanałem Odry

 Odwiedzając Nową Sól warto zorganizować spacer i zobaczyć pewne techniczne cudo, którego trudno szukać gdzie indziej. Most, o  którym mowa w tytule  wygląda trochę niepozornie  i nie sprawia jakiegoś wrażenia wow, a jednak stanowi unikalny w skali europejskiej przykład zabytku techniki. 

Most zwodzony w ciągu Alei Wolności 

Most nad kanałem portowym w Nowej Soli usytuowany w ciągu Alei Wolności, jest unikatowym w skali Polski i Europy mostem ruchomym z podnoszonym przęsłem. Wybudowany został w 1927r. Najstarszy ze znanych mostów na nowosolskim kanale portowym zaznaczono na mapie z 1753 r. Później, pod datą 1831 r. źródła notują rozbudowę portu i budowę nowego mostu drewnianego, już nie stałego, lecz zwodzonego. W 1896 r. zastąpiono go mostem stalowym o analogicznym, jak wcześniej ustroju mostu zwodzonego klapowego. Obecny most poddano w latach 1954-55 gruntownemu remontowi. Od 1988 r. z uwagi na zły stan techniczny most był przeznaczony wyłącznie do ruchu pieszego. Po remoncie kapitalnym konstrukcji mostu i mechanizmu podnoszenia, zakończonym w 1993 r. jego stan techniczny jest bardzo dobry.

Pierwszy most [ karta pocztowa 1905 r.] Fotopolska 

Most podnoszony [ widokówka 1915 r.] Fotopolska 

Lata dwudzieste XX w. - Fotopolska 

Lata trzydzieste XX w - Fotopolska 

Elementami składowymi mostu przesądzającymi o jego walorach historyczno-technicznych są: przęsło i mechanizm podnoszenia, który pierwotnie był napędzany ręcznie, obecnie zaś elektrycznie. Podporami mostu są skrzynie żelbetowe posadowione poniżej lustra wody na palach drewnianych. Konstrukcję mostu stanowią dwa dźwigary stalowe o rozpiętości 12,6 m., z jazdą dołem. Między dźwigarami znajdują się jezdnie, a po zewnętrznych stronach - chodniki dla pieszych. Na przyczółkach zamontowana została konstrukcja stalowa umożliwiająca podnoszenie mostu. Składa się ona z ram poprzecznych oraz dwu ram podłużnych. Ramy te na wysokości rygla są na stałe ze sobą połączone i dodatkowo stężone konstrukcją stalową. Co prawda w tej chwili most jest dość rzadko podnoszony, ale sprawny i w każdej chwili na taką ewentualność przygotowany.  

Zdjęcia z grudnia 2021 r

Kanał portowy 

 

Ul. Portowa stanowiąca promenadę spacerową 

Aleja Wolności 

Portowy klimat i stocznia remontowa 

Polecam spacer od ul. Wróblewskiego aż do kładki i ujścia kanału do Odry. Warto zobaczyć widok z kładki  i odwiedzić marinę a potem wstąpić do restauracji na przystani. Można pozostawić samochód na rozległym i nieodpłatnym parkingu. 

źródła: www.lwkz.pl, fotpolska.eu