Wiśniowa - zabytkowa synagoga drewniana

Wiśniowa to niewielka miejscowość gminna, pięknie położona w dolinie Krzyworzeki w Beskidzie Wyspowym. Wielokulturowość Wiśniowej i jej okolic to historia sięgająca średniowiecza, kiedy to przebiegał tędy trakt węgierski. Ślady żydowskie, tatarskie czy węgierskie przejawiają się na wielu płaszczyznach kultury tego regionu: w warstwie historycznej, literackiej i etnograficznej. Szczególnie bogata w motywy wielokulturowe jest tutejsza warstwa etnograficzna, przejawiająca się bogatymi i barwnymi tradycjami ludowymi. Rejon ten był przyjazny różnym ludziom o rozmaitej kulturze i wyznawanej religii. Szczególnie dobrze się czuli wyznawcy Judaizmu. W okresie międzywojennym wyznanie to liczyło kilkadziesiąt osób. Mieli też swoją synagogę, która służyła do wspolnych spotkań, odczytywania i rozważania prawa Bożego. I pomimo zawirowań wojennych oraz niesprzyjajacych lat PRL-u  przetrwała do dzisiaj. 

 Panorama Wiśniowej i otoczenie od wschodu pasma Ciecienia i Grodziska, a w środkowej części kopiec Księżej Góry.  

Kaskada wodna i kąpielisko w dol. Krzyworzeczki w Wiśniowej 

Bożnica została wzniesiona przez tutejszą społeczność żydowską na początku XX wieku, w południowej części wsi, w niewielkiej odległości od centrum, na działce należącej wówczas do rodziny Ferberów. Jest to jedna z trzech tego typu bożnic w Polsce, jedyna wiejska. Jest to obiekt drewniany, posadowiony na podmurowaniu z kamienia. Ściany zewnętrzne i wewnętrzne mają konstrukcję zrębową z belek ciosanych i pokryte są szalunkiem z desek. Dach ma konstrukcję krokwiowo-płatwiową, pokryty jest dachówką ceramiczną. Wnętrze podzielone na kwadratową główną salę modlitewną od południa oraz babiniec od północy.

Widok od ulicy 

Drzwi wejściowe i imiona żydowskie . Co to oznacza? Nie wiem.

Widok od strony rzeki 

W okresie międzywojennym bożnica służyła społeczności żydowskiej z Wiśniowej i z sąsiednich miejscowości. Zachowało się niewiele informacji na temat budowy i pierwszych lat funkcjonowania wiśniowskiej bożnicy. Obiekt oraz miejscowi Żydzi zachowali się jednak w pamięci najstarszych mieszkańców wsi. Według dokumentów w 1926 roku miało tu miejsce uroczyste sprowadzenie Tory. Niestety, zaledwie kilkanaście lat po tym wydarzeniu, podczas II wojny światowej wnętrze bożnicy zostało zdewastowane, zaś społeczność żydowska została wywieziona do Wieliczki, skąd rozesłano jej członków do obozów śmierci. Po wojnie budynek wykorzystywany był przez gminę najpierw jako magazyny mebli, a do połowy lat 80. XX wieku stacjonowała w nim jednostka Straży Pożarnej. Obecnie budynek nie jest zagospodarowany. W środku wiśniowska synagoga jest pusta – nie zachowały się żadne pamiątki.

W woj. małopolskim istnaiały trzy drewniane bożnice: W Oświęcimiu, Dąbrowie Tarnowskiej oraz Wiśniowej, która jako jedyna zlokalizowana jest na wsi. 

W tej chwili budowla wpisana jest do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego - jako jeden z nielicznych przykładów zachowanej żydowskiej architektury sakralnej w Polsce. Miejscowe władze gminy  jesienią 2019 roku podjęły decyzje, by zabezpieczyć środki i ocalić ten niezwykły obiekt od rozbiórki, ponieważ taki był do niedawna zamiar. W przyszłości to miejsce miało by służyć jako mini muzeum i stanowić atrakcję turystyczną dla gości odwiedzających rejon Beskid Wyspowego. 

Dodam również, że  jest to bardzo dobry i swietnie skomunikowany punkt wypadowy w okoliczne pasma górskie. Niestety baza noclegowa jest dosyć skromna, ale śmiało by można polecić także okoliczne miejscowości, kóra także posiadają swoje atuty. Niebawem wrócimy do tematu.  

EDIT 

Chciałbym się podzielić dobrą, świeżą  informację, gdyż w dniu wczorajszym (8.04.2020) gm. Wiśniowa ogłosiła przetarg na wyłonienie firmy, która by dokonała rozbudowy i remontu wspomnianej w tytule bożnicy  w Wiśniowej. A oto przedmiot prac do wykonania: 

Przedmiotem niniejszego zamówienia są roboty budowlane, obejmujące zadanie pn.: Wiśniowa, Bożnica, (1 ćw. XX wieku), przebudowa i rozbudowa budynku bożnicy wraz ze zmianą sposobu użytkowania na cele muzealne w Wiśniowej.
Zadanie współfinansowane z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Departamentu Ochrony Zabytków w ramach programu „Ochrona zabytków 2020.”
Zakres prac objętych niniejszym zamówieniem obejmował będzie między innymi wykonanie poniższych robót budowlanych:
       Roboty budowlane:
Demontaż pokrycia dachu z dachówki ceramicznej,
Demontaż rynien i rur spustowych,
Demontaż łat,
Demontaż desek pionowych stanowiących obicie ścian zewnętrznych w tym ścian szczytowych,
Demontaż konstrukcji więźby dachowej, tj. jętek, kroki, zastrzałów, słupów, podwalin, płatwi, słupów, klocków, drewnianych elementów montażowych,
Demontaż stropów drewnianych,
Demontaż stolarki okiennej i drzwiowej, (elementy metalowe, zawiasy stolarki należy zabezpieczyć poddając pracom konserwatorskim poprzez naprawę powierzchniową),
Demontaż elementów drewnianych ścian budynku, tj. belek o konstrukcji zrębowej,
Odsłonięcie fundamentów z podmurówki kamiennej,
Roboty ziemne: Wykonanie wykopów wokół fundamentów,
Czyszczenie, naprawa oraz hydrofobizacja fundamentów kamiennych,
Wykonanie osłonięcia podmurówki z kamienia łamanego,
Wykonanie prac konserwatorskich stolarki okiennej i drzwiowej,
Odtworzenie ścian zewnętrznych i wewnętrznych budynku w konstrukcji pierwotnej belkowej z użyciem nowych i istniejących elementów drewnianych (belek),
Uzupełnienie ścian zewnętrznych elementami drewnianymi po otworach komunikacyjnych wg dokumentacji technicznej,
Wykonanie okładziny ściennej zgodnie z dokumentacją techniczną,
Częściowe wykonanie stropu drewnianego z użyciem nowych i istniejących elementów drewnianych po dokonaniu oceny stanu technicznego elementów konstrukcyjnych. Drewno istniejące jak i nowe powinno zostać odpowiednio przygotowane i zabezpieczone środkami impregnacyjnymi zgodnie z wytycznymi dokumentacji technicznej,
Wykonanie konstrukcji więźby dachowej z zastosowaniem nowych i istniejących elementów drewnianych,
Wykonanie pokrycia dachu z gontu na łatach drewnianych wg dokumentacji technicznej,
Montaż obróbek blacharskich,
Montaż rur wywiewnych Ø150 na dachu z stali nierdzewnej,
Wykonanie muru oporowego od strony wschodniej (niniejsze zamówienie nie obejmuje wykonania muru od strony zachodniej).

Źródła:  wisniowa.malopolska.pl