Bytom sprzed lat - część I

Otrzymałem niedawno od znajomej  cały pakiet starych zdjęć oraz kart pocztowych i widokówek, które przedstawiają Bytom z okresu międzywojennego, a być może nawet sprzed I wojny światowej?

Wiele z nich pochodzi ze zbiorów p. Czerwińskiego,  inne są nieznanych autorów lub właścicieli.

Niestety nie zachowały się dowody, które przedstawiały by  
Bytom z okresu średniowiecza, wszak to miasto jest nawet starsze od Krakowa. 

 Co nieco o historii Bytomia

Bytom jest jednym z najstarszych miast Górnego Śląska. Historia miasta sięga XI w., kiedy powstały dwa ważne ośrodki: gród obronny na terenie dzisiejszego Wzgórza Św. Małgorzaty, który kontrolował najważniejsze trakty handlowe (łączące Kraków ze Śląskiem - kierunek wschód-zachód i Węgry-Morawy z Wielkopolską - kierunek północ-południe) oraz osada targowa. Gród stopniowo tracił znaczenie, osada zaś stała się zalążkiem przyszłego miasta.

 Jej serce stanowił targ ulokowany mniej więcej w rejonie dzisiejszych ulic Józefczaka i Krakowskiej oraz dwie karczmy. Prawdopodobnie już ok. 1231 r. posiadała własny kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny. W 1254 r. książę opolski Władysław nadał jej prawa miejskie. Prawdopodobnie wtedy też nastąpiła pierwsza regulacja przestrzenna nowego miasta: w obrębie owalnicowej osady wyznaczono prostokątny Rynek i szachownicowy układ ulic i bloków zabudowy. W 1281 r. 

Bytom stał się stolicą księstwa bytomskiego powstałego po rozpadzie księstwa opolskiego. Nowy władca - Kazimierz II rozpoczął wkrótce budowę zamku (niestety nie dotrwał do naszych czasów) i otoczył miasto murami obronnymi z trzema bramami (wzdłuż dzisiejszych ulic: Korfantego, placu Grunwaldzkiego, Murarskiej, Browarnianej, placu Kościuszki, Józefczaka, Wałowej, placu Klasztornego). W ostatnich latach XII w. Zakon franciszkanów wzniósł przy dzisiejszym placu Klasztornym kościół pw. Św. Mikołaja (dzisiejszy kościół pw. Św. Wojciecha), a w 1299 r. Książe ufundował szpital pw. Św. Ducha usytuowany poza murami miejskimi, przed bramą Krakowską. Jego pozostałością jest kaplica pw. Św. Ducha. 

 Pomyślny rozwój miasta, którego podstawą był handel i górnictwo kruszców (srebro, ołów) trwał do połowy XIV w. Wtedy to nastąpiło załamanie górnictwa - osiągnięto tzw. poziom wodny, co uniemożliwiło dalsze wydobycie. Kryzys pogłębił podział miasta na dwie części pomiędzy księcia cieszyńskiego i oleśnickiego. 

 W 1432 r. Bytom zdobyli husyci, w XVI w. nękały go liczne pożary (1515 r., 1526 r., 1529 r.) i zamieszki religijne. Dotknęły go też klęski związane z trwającą wojną trzydziestoletnią. 

W 1629 r. Bytom stał się miastem prywatnym Hencklów von Donnenrsmarck. Wszystko to spowodowało upadek miasta. Sytuacja zmieniła się dopiero z początkiem XIX w. 

W 1808 r. Bytom przestał być własnością prywatną, miasto (w obrębie murów obronnych) i przedmieścia zyskały ten sam status prawny. Najbardziej zaważył na jego losach lawinowo rozwijający się przemysł górniczy i hutniczy. W niedługim czasie Bytom stał się prawdziwym centrum administracyjno-usługowym i największym ośrodkiem przemysłu na górnym Śląsku. Około połowy XIX w. przeniesiono do miasta siedzibę powiatu, w 1849 r. sąd i prokuraturę powiatową. 

Wszystkie te zmiany znalazły odbicie w układzie przestrzennym miasta. W 1827 r. ostatecznie zlikwidowano mury miejskie, niedługo potem rozpoczęto przebudowę centrum i scalenie go z dawnymi przedmieściami. Niewątpliwie najważniejszym przedsięwzięciem było utworzenie w miejscu wyburzonych murów centrum administracyjno-handlowego i zarazem reprezentacyjnego placu miejskiego z promieniście wybiegającymi ulicami, wzorowanego na rozwiązaniach nowoczesnej urbanistyki francuskiej (dzisiejszy plac Kościuszki, niestety częściowo wyburzony na przełomie lat 70. i 80, a w tej chwili na ty miejscu stoi galeria handlowa Agora.)

Pod koniec XIX w. rozpoczęła się intensywna wymiana istniejącej zabudowy. Kamienice przebudowywano w duchu modnych wówczas prądów ekletycznych, zwiększając jednocześnie liczbę kondygnacji i zagęszczając zabudowę podwórzy. Modernizowano również infrastrukturę miejską. W 1860 r. Bytom otrzymał oświetlenie gazowe a w 1899 r. elektryczne, w 1868 r. ukończono miejską kanalizacje, w 1894 r. wybudowano pierwszą regularną linie tramwajową. 

 Okres międzywojenny przyniósł niewiele zmian w ścisłym centrum (powstały m.in. budynki dzisiejszego kina "Gloria", Muzeum Górnośląskiego, dworca kolejowego), jednym z ambitniejszych przedsięwzięć była budowa Zakładu Kąpielowego w Parku Miejskim. Powstało wiele kompleksów budynków mieszkalnych na terenie dawnych przedmieść (najciekawsze z nich znajdują się przy dzisiejszej ul. Axentowicza, placu Akademickim)
 Źródło:www.odyssei.com

 Ten kto zna Bytom, to bez problemu rozpozna wiele istniejących miejsc do dzisiaj. Niestety wielu bogatych kamienic i całych kwartałów trudno szukać. Z powodu szkód górniczych lub tzw. restrukturyzacji przemysłu zostały zrównane ziemią. Jeszcze inne były za bogate dla byłego systemu, który postanowił skazać to miasto na niebyt przez wydobycie węgla spod centru miasta. 

  Podziwiajcie i komentujcie.