Kobiernice - zamek Wołek

Kiedy oglądam wspaniałe foto-relacje  z Egiptu z piramidami w tle, francuski Luwr lub zamki nad Loarą, czuję się trochę jak kapuśniaczek z poniższego wiersza Juliana Tuwima. Zapewne go jeszcze pamiętacie ze szkolnych lat. Nie  wiele mam do zaproponowania z wielkich znanych i podziwianych obiektów znanych na całym świecie. Zatem pozwólcie, że zwrócę uwagę na to, co malutkie i nieznane. 

"Kapuśniaczek"

Jak wesoły milion drobnych,wilgnych muszek,
Jakby z worków szarych mokry, mżący maczek,
Sypie się i skacze dżdżu wodnisty puszek,
Rośny pył jesienny, siwy kapuśniaczek.
Słabe to, maleńkie, ledwo samo kropi,
Nawet w blachy bębnić nie potrafi jeszcze.
Ot, młodziutki deszczyk, fruwające kropki,
Co by strasznie chciały być dorosłym deszczem.
Chciałyby ulewą lunąć w gromkiej burzy,
Miasto siec na ukos chlustającą chłostą,
W rynnach się rozpluskać,rozlać się w kałuży,
Szyby dziobać łzawą i zawiłą ospą ...
Tak to sobie marzy kapanina biedna,
Sił ostatkiem pusząc się w ostatnim dreszczu ...
Lecz cóż! Spójrz na drucie jeżdzi kropla jedna.
Już ją wróbel strząstął. Już po całym deszczu.

 Julian Tuwim

Dzisiaj chcę Wam pokazać mało znaną i nic nieznaczącą obecnie ruinę, niemniej ta budowla rożni się od tych wszystkich największych znanych zamków. Dlaczego?

 Otóż w tym jest cała tajemnica zamku Wołek i najbliższych okolicznych miejscowości. 

 Beskid Mały o wschodzie słońca.

 Jadąc w tej chwili od ronda Kobiernicach w kierunku Żywca napotykamy zarośnięte   strome  wzgórze na prawym brzegu rzeki Soły. To właśnie tu, wybudowano opisywany zamek. Ponadto pomiędzy Bujakowskim Groniem i Palenicą, zaczyna się malowniczy  przełom Soły w Beskidzie Małym.

Bukowski Groń i widoczna w głębi Złota Góra (Złota Górka) nad Brzezinką.

 W Średniowieczu, gdy Żywiecczyzna była częścią księstwa oświęcimskiego (istniejącego od roku 1315), na Wołku zbudowano zamek. Stało się to w połowie XIV wieku za sprawą księcia oświęcimskiego Jana I Scholastyka, panującego w latach 1321 (1324) - 1372.
 

Panem na Wołku i Barwałdzie był właściciel Żywiecczyzny Włodek Skrzyński, herbu Łabędź, ze swą żoną Katarzyną " ... wraz z innymi zbrodniarzami z Żywca i Turzej Góry krainę oświęcimską łupiestwem i pustoszeniem plądrowali i szkody czynili" pisał Andrzej Komoniecki w swojej Chronografii.

Zatem i my możemy „pochwalić się”, że na ziemiach Podbeskidzia grasowali rycerze rozbójnicy czyli z niemiecka raubritterzy. Byli to rycerze lub osoby z rycerskiego rodu, którzy zamiast strzec porządku na traktach handlowych, przebiegających w pobliżu ich warownych siedzib, napadali na przejeżdżających tymi szlakami kupców i wszelakich podróżnych. Pono najbardziej dotknięte tą plagą były kraje niemieckie. Na ziemiach polskich w większej liczbie pojawili się raubritterzy na Dolnym i Górnym Śląsku. Najwięcej wiadomości o raubritterach pochodzi z okresu wojen husyckich w XV w., kiedy panował duży chaos w polityce, idei, gospodarce. Szczególnym powodzeniem wśród rabusiów cieszyły się tereny pograniczne, zwłaszcza górzyste.

Takim raubritterskim zamkiem był przez pewien czas zamek w Barwałdzie, miejscowości leżącej na szlaku pomiędzy Kalwarią Zebrzydowską a Wadowicami. Do dziś oglądać tam można resztki ruin (zachowały się jedynie fundamenty oraz wały ziemne), a raczej zarośnięte wzgórze po zamku Barwałd, który wybudował książę oświęcimski Jan Scholastyk w I poł. XIV wieku dla ochrony granic księstwa. Tędy u podnóża barwałdzkiego zamku, przebiegała, granica Księstwa Oświęcimskiego, będąca zarazem granicą pomiędzy Czechami a Polską, księstwa śląskie bowiem weszły w skład Korony Czeskiej. Od strony polskiej, dla obrony szlaku handlowego z Węgier i granicy Królestwa Polskiego, Kazimierz Wielki wzniósł zamek lanckoroński.

Po burzliwym okresie ciągłych zmian własnościowych, po zagmatwanej transakcji, zamek kupił i trzymał żupnik krakowski, praktycznie w imieniu króla polskiego. Od 1445 albo 1447 roku, zamkiem barwałdzkim zaczął władać Włodek Skrzyński, herbu Łabędź, którego ród wywodził się z Wielkiego Skrzynna w radomskiem, a którego przodek Mszczuj brał udział w bitwie pod Grunwaldem. Na zamku panował ze swoją węgierską żoną Katarzyną, zwaną powszechnie Włodkową. Oboje byli także właścicielami zamku Wołek na lewym brzegu Soły, a najprawdopodobniej w tym czasie panowali również nad Żywcem i całą Żywiecczyzną.

Włodek i Włodkowa bogacili się rozbojem, napadali na kupców, organizowali liczne wyprawy łupiąc bliższe i dalsze miejscowości. Łupili również leżące po polskiej stronie wsie na Ziemi Krakowskiej. O ich wyczynach było głośno w tamtych czasach, tak, że nawet kronikarz Długosz pisał, iż „… hultaje i rozbójnicy podnieśli głowy i ludziom prawym wyrządzali krzywdy”. Barwałd cieszył się złą sławą, powszechnie żądano od króla, by Włodka i żonę jego dopuszczających się „wydzierstwa i rozbojów, a nie chcąc ulegać ani prawu, ani rozkazom królewskim" poskromił albo z Barwałdu wygnał. Ale władza centralna nie kwapiła się do usuwania z zamku złowrogiego małżeństwa. Pewnie dlatego, że Skrzyńscy w swoim procederze nie byli jedynymi. W proceder łupieski zaangażowani byli nawet najwyżsi dostojnicy, z podkomorzym krakowskim na czele.

Reżyserem poczynań Skrzyńskich miała być Katarzyna zwana Włodkową. Jej mąż podobno tylko wykonywał polecenia, i jak twierdzono był u niej raczej stróżem niż partnerem. I to jej imieniem, a nie męża, okoliczni mieszkańcy, górę wraz z zamkiem do dziś dnia nazywają „Włodkową".

Ostrzegający okrzyk DIE WLOKYNE KOMPT! - WŁODKOWA IDZIE! " budził w okolicy grozę. Każdy kto go usłyszał chował się czem prędzej gdzie mógł, by nie wpaść w ręce okrutnej kobiety. Włodkowa rywalizowała z mężczyznami w popisach siłowych. Potrafiła naciągnąć rękami każdy łuk i każdą kuszę, bez specjalnych przyrządów. Gdzieniegdzie opowiadano, że i podkowę potrafiła swymi niewieścimi rączkami naprostować. Należała do najlepiej jeżdżących konno w całej zbójeckiej kompanii. Doskonale władała bronią, a rzemiosło rycerskie było jej największą miłością. Porzucała je tylko na moment, kiedy rodziła kolejne dziecko.

Odwagą miała pono przerastać wszystkich wokół. W 1456 roku, najprawdopodobniej wkrótce po śmierci męża, sama stanęła na czele bandy łupiącej po drogach kupców. Najeżdżała zamki i wsie, uwożąc sute łupy. Słynnym jej dziełem była napaść na kilku więźniów właśnie wypuszczonych na wolność w Oświęcimiu, a którzy posiadali sporą sumę pieniędzy. Opowiadał o tym Długosz: „wysławszy swoich ludzi przeciw onym ośmiu zdrajcom, schwytanych w zasadzce ściąć kazała, i zabrać wszystko co im dane było, konie broń i pieniądze”

Włodkowa nie tylko łupiła i rabowała przejezdnych. Na zamku w Barwałdzie biła fałszywą monetę. Monety pochodzące z jej fałszerskiej mennicy miały gorszy, często schematyczny i nieczytelny rysunek oraz co najważniejsze, i Włodkowej przynoszące duży dochód, znacznie zmniejszoną zawartość srebra.

Najszerzej i najbarwniej źródła opowiadają o śmierci kobiety-rabusia, choć tak naprawdę nie wiemy jak owa niewiasta zginęła. Stało się to około roku 1462 , kiedy to padł oblegany zamek Barwałd, a Katarzyna została pojmana. Podobno wyprawa na Barwałd została zorganizowana ponieważ Włodek (a potem Włodkowa) popierał husytów. Romantyczna Legenda mówi, że Włodkowa odzyskała wolność, przeniosła się w inne ziemie i pędziła tam szczęśliwy żywot. Jedna z wersji śmierci atamanszy mówi, że Wlokyne została skazana. Nie za rozboje ale, za fałszowanie monety, a następnie została spalona na stosie na krakowskim rynku. Miejscowa tradycja podaje, że Katarzyna zginęła stoczona z góry Wołek w beczce nabijanej gwoździami.

Kronika oo. Bernardynów w Kalwarii opisuje pojmanie i śmierć Włodkowej. Król Kazimierz Jagiellończyk, zniecierpliwiony breweriami pani na Barwałdzie, rozkazał włodarzowi zamku lanckorońskiego, aby ją pojmał i oddał w ręce sądu. Dowiedziawszy się o tym Włodkowa postanowiła zgładzić lanckorońskiego prefekta. Zaprosiła go na ucztę, zamierzając upić i zgładzić ciosem sztyletu. Prefekt przybył sam, ale jego słudzy otoczyli zamek. Włodkowa przypuszczając, że prefekt jest wystarczająco pijany, uderzyła sztyletem w jego pierś. Sztylet ześliznął się po pancerzu. Słudzy prefekta uderzyli na zamek, Włodkowa i jej ludzie zostali pojmani, związani i zawiezieni do Krakowa, gdzie sporządzono stos.

W 1474 roku zamek znalazł się w rękach rodu Komorowskich herbu Korczak. Ci nie zrezygnowali z tradycyjnej barwałdzkiej działalności łupieskiej, przeciwnie, kultywowali ją. Nie to było jednak przyczyną upadku warowni. Upadła ona, gdy Mikołaj Komorowski wszedł w pakty z królem węgierskim Maciejem Korwinem i Krzyżakami. Zachodziła obawa, że zamek może dostać się w ręce węgierskie, a znajdował się w niebezpiecznej bliskości Krakowa. Wówczas z rozkazu króla Kazimierza Jagiellończyka, w 1477 roku, wojewoda sandomierski Jakób Dembiński zajął warownię i zburzył ją do fundamentów.

Ostatecznie spokój na tym terenie nastąpił z chwilą sprzedaży Księstwa Oświęcimskiego królowi Janowi Olbrachtowi w 1494 roku. Spokój niezupełny. Niekiedy odwiedzający ruiny zamku Barwałd słyszą dziwne głosy, jęki, śmiechy i nie do końca wiadomo czy jest to ułuda czy obecność złych duchów.

A oto co pozostało obecnie z warowni usytuowanej na Kopcu, do której dostęp nie był łatwy, natomiast widoki w kierunku doliny Soły był wyśmienite. 

 Do ruin prowadzi nieznaczna ścieżka przez łąkę.

 Widok na Pogórze Śląskie.

 Była sucha fosa.

 Tak wyglądał zamek kiedyś.

 Widać, ze trudno dostępny

 Pozostały tylko fundamenty

 I drzewa tu są mocne

 Widok na Zasolnicę

 Ruiny na tle Bujakowskiego Gronia

 Bujakowski Groń

 Przełom Soły pomiędzy Bukowskim Groniem a Zasolnicą

 Widoczki

 Nasi tu byli

 Widać, że kiedyś tu był czerwony szlak

 Buki tutaj mają niesamowite kształty

Do obecnych ruin można dojść lub dojechać z dwóch stron. Z Bujakowa, Kobiernic lub od strony Zawodzia, górska dróżką.

 Mapa dla zmotoryzowanych.

 Najlepiej jadąc z Wadowic do Bielska-Białej drogą nr 52 na rondzie w Kobiernicach trzeba skręcić w lewo na drogę nr 948. Nią jechać prosto około 1km. Po przejechaniu tego dystansu po prawej stronie drogi będzie pętla autobusowa z przystankiem. Tutaj należy skręcić w prawo w ul. Leśną i jechać cały czas krętą drogą asfaltową. Po jakimś czasie droga zacznie prowadzić pod górę i zmieni nazwę na ul. Górską. Należy jechać cały czas ul. Górską i NIE ZBACZAĆ ani w ul. Modrzewiową ani w inne boczne uliczki. W pewnym momencie droga wjedzie w las. Nie należy się tym przejmować, tylko konsekwentnie jechać przed siebie aż do rozwidlenia. Na owym rozwidleniu w lesie należy skręcić w lewo i trzymając się asfaltowej drogi jechać nią prosto aż do jej końca. Następnie jechać dalej na wprost, lecz tym razem drogą żwirową. 

 Mapka dla piechurów.

Po przejechaniu około 400m po żwirze pod górę, na szczycie wzniesienia zaparkować (ale tak, żeby nie utrudniać nikomu przejazdu) i iść w lewo, polną drogą do lasu. Po wejściu do lasu, trzymając się wydeptanej ścieżki, należy iść prosto, a później trochę w lewo. Po przejściu około 100m po prawej stronie będzie dobrze widoczne wzniesienie, bez drzew na szczycie, za to z widocznymi fragmentami murów. To tutaj. Wzniesienie nazywa się Kopiec. 

Jezioro Czanieckie, to zbudowany na Sole sztuczny zbiornik zaporowy, mający zapobiegać powodziom.

Widok spod Wołka w kierunku Porąbki i Bukowskiego Gronia. Jadąc do Kozubnika lub na górę Żar, warto choćby na chwilę skręcić z trasy i odwiedzić te niechlubna budowlę.