Bytom - świstun jako niezwykły gość na stawie południowym

Dzisiaj chciałbym nieco wspomnieć o niezwykle rzadkim gościu w Bytomiu - ptaku, który w Polsce spotykany jest dosyć nielicznie. Jest to kaczka o pięknej nazwie - świstun zwyczajny. Chociaż kaczki to ptaki pospolite, to uważam, że ten jest nadzwyczaj urokliwy. (łacińska nazwa anas penelope) 

Świstun

Mostek na stawie Południowym

Remont Stawu Południowego w parku miejskim im. F. Kachla, rozpoczął się pod koniec 2014 r. i zakończył w 2015 r. Wybudowano również nowy most na nowych podporach.

Jednym z powodów, dla których chciałbym opowiedzieć o tej kaczce jest to, że zagościł właśnie w bytomskim parku na stawie południowym. Rozumiem - Mazury, Kaszuby czy Warmia, ale Bytom? 

W towarzystwie krzyżówek 

Tym bardziej, że widywany jest co najmniej od kilku dni, a niektórzy twierdzą nawet tygodni. Zatem widać, że Bytom to gościnna miejscowość dla świstuna. Występowanie miejsc lęgowych świstuna określa się w Polsce na zaledwie na kilka stanowisk. Głównym powodem tak złej sytuacji lęgowej w granicach naszego kraju jest brak odpowiednich stanowisk, w których kaczki te wyprowadzają swoje lęgi. Ptaki te lubią tereny podmokłe a nawet bagienne w otoczeniu lasów, trzcinowisk i łąk. W pobliżu wody, na ziemi zakładają gniazdo, które skrupulatnie maskują wśród traw i krzewinek. Zamieszkują jeziora i oczka wodne bujnie porośnięte roślinnością a także podmokłe doliny rzek. Ich pokarm stanowią niemal wyłącznie zielone części roślin wodnych oraz lądowych. 

Świstun jest gatunkiem o tyle nietypowym, że kaczor wiąże się z samicą ściślej niż u innych gatunków kaczek. Pomaga także w ochronie miejsca wysiadywania jaj przez kwokę a później bierze częściowy, aczkolwiek czynny udział w wychowywaniu piskląt. Być może obecny na stawie samiec ma swoją towarzyszkę życia gdzieś w okolicznych trzcinowiskach na Topolach lub nad Brndką?

Przyczyn nikłego występowania lęgów na terytorium Polski może być kilka. Najistotniejszym czynnikiem może być tutaj silna penetracja krajowych jezior przez środowiska wędkarskie oraz turystów. Kolejnym ważnym czynnikiem ograniczającym występowanie świstuna jest osuszanie terenów podmokłych oraz zarastanie małych oczek wodnych zasobnych w bazę pokarmową tych kaczek. Poważnym zagrożeniem dla tego gatunku jest eksploatacja przemysłowa torfowisk, głównie w północnej części Polski. Nie można też zapomnieć o sytuacjach, gdzie świstuny padają ofiarą polowań (potwierdzone przypadki). Polowania na kaczki zaczynają się w Polsce od 15 sierpnia. Szczególnie zagrożone są świstuny oraz inne gatunki chronionych ptaków podczas polowań zbiorowych, gdzie myśliwi często strzelają niemal do wszystkiego co wzbije się w powietrze.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że w tym okresie niektóre z gatunków ptaków wodnych wodzą jeszcze pisklęta. Okres polowań na kaczki ustanowiony przez Polski Związek Łowiecki, uważany jest za nieetyczny oraz niezgodny z przyjętymi zasadami w innych krajach europejskich. Środowiska ornitologiczne coraz częściej podnoszą potrzebę przesunięcia terminu okresu polowań na ptaki wodne na okres późniejszy. Pojawiają się też głosy o całkowitej bezsensowności polowań na ptactwo.

Rzeźba plenerowa "Pelikany" autorstwa Tadeusza Sadowskiego 

Świstuny wyprowadzają jeden lęg w roku w czasie od maja i lipca. Ilość jaj w gnieździe może być zróżnicowana i waha się od 4 do 11 jaj w jednym lęgu.. Okres wysiadywania jaj trwa około miesiąca. Pisklęta jak przystało na rasowe zagniazdowniki, już na drugi dzień po wylęgu doskonale radzą sobie z pływaniem, nurkowaniem i chodzeniem. Zdolność do latania uzyskują po około 45 dniach od wylęgu. Świstuny są ptakami wędrownymi a ich miejscami zimowania jest Azja oraz Afryka. W tym czasie potrafią zbierać się w stada liczące nawet kilka tysięcy sztuk. Migracja tych ptaków przypada na marzec i kwiecień (przyloty) oraz wrzesień – listopad (odloty).Zdarza się, że pojedyncze osobniki zimują w basenie Zatoki Gdańskiej. Podczas lęgów, świstun występuje w dolinie Biebrzy oraz na Mazurach. Nie można też wykluczyć, że może wyprowadzać lęgi w innych regionach Polski. Spędzając wolny czas w okresie letnim nad jeziorami, warto zwrócić uwagę na to, jakie ptaki pływają po jeziorze.

Jeżeli chodzi o populację tego gatunku w skali globalnej, to zauważa się spadek jego liczebności za wyjątkiem regionów Ameryki Północnej, gdzie wykazuje ona tendencję wzrostową (za BirdLife.org).W Polsce gatunek ten jest skrajnie nielicznym gatunkiem lęgowym i objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożony wyginięciem na terytorium naszego kraju. Jakże cieszymy się, że ten niezwykły kaczor jest na Łabędzim Stawie :)

Źródła: słownik zoologiczny
pl.wikipedia.org