środa, 30 października 2013

Zabrze - robotnicze osiedla Donnersmarcka „Zandka"


 Analizując historię naszego kraju dostrzegłem, że paradoksalnie największe inwestycje infrastrukturalne na terenie obecnej Polski powstały w okresie, kiedy Polska była pod zaborami lub kiedy leżała w granicach innych państw. Podobnie było z przemysłem i budownictwem około przemysłowym. Na Śląsku jest wiele  przykładów takiej zabudowy.  W każdym właściwie mieście przemysłowym powstawały kolonie a nawet całe takie osiedla.

Z obecnego punktu widzenia można powiedzieć, że wybudowano je ze smakiem i w bardzo przemyślany sposób.
  Katowice mają swój Nikiszowiec lub Giszowiec. W Rudzie Śląskiej jest kilka takich koloni, podobnie w Bytomiu czy w Zabrzu. Ale o tym pewnie jeszcze coś napiszę, bo naprawdę warto zwrócić na nie uwagę.

Dzisiaj polecam, by mieszkańcy śląskich miast zarezerwowali sobie jedno popołudnie lub nawet przedpołudnie z tej racji, że dzień jest już bardzo krótki i odwiedzili bardzo ciekawe osiedle robotnicze w Zabrzu, położone w sąsiedztwie ul. Bytomskiej, Krakusa i Stalmacha.


Jest to siedle robotnicze Donnersmarcka w Zabrzu - zwane „Zandka”.
Osiedle na Małym Zabrzu wybudowane zostało w latach 1903-1922. Projekt wykonany został przez grupę architektów z Berlina Charlottenburga. Na kompleks zabudowań, powiązanych z hutą Donnersmarcka, składały się trzy części: kolonia mieszkalna znajdująca się na południe od huty, budynki mieszkalne (nieco oddalone na zachód) oraz zespół obiektów usługowo-rekreacyjnych.






Niestety na takich osiedlach jest też sporo osób i rodzin, którzy nie do końca zdają sobie sprawę z wartości miejsca zamieszkania.












Aż dziwne, że ci kapitaliści przykładali taką wagę do do ozdób i detali?


Wiele z nich popada w ruinę. Szkoda by było, aby kolejne budynki zostały wyburzone.



















 Około 40 budynków mieszkalnych charakteryzuje się podobnymi, symetrycznymi rzutami, podczas gdy ich bryły oraz ich dachy są zróżnicowane. Architekturę urozmaicają ryzality, wykusze, a nawet wieżyczki. Rozbudowane dachy posiadają facjatki i lukarny. Elewacje budynków wykonane zostały z czerwonej cegły, z fragmentami dekoracyjnej, drewnianej konstrukcji szkieletowej, której towarzyszy bogata snycerka. Elementy dekoracyjne prezentują styl historyzmu, secesji, budownictwa ludowego i architektury angielskiej. 
 

Pojedynczy, trójkondygnacyjny budynek mieścił około dwunastu mieszkań, które składały się z kuchni oraz dwóch pokoi. Toalety, umieszczone na półpiętrach, były wspólne. Podobny styl architektoniczny reprezentuje siedziba zabrzańskiej Państwowej Straży Pożarnej oraz nieistniejące już dziś budynki gospodarcze, usługowe i rekreacyjne.
 

 Do kompleksu należały: przedszkole, szkoła, dom starców, kasyno, biblioteka, hala sportowa i kryta pływalnia. Obok osobną willę miał dyrektor huty. 
 

Osiedle robotnicze, zaplanowane wraz z dużą ilością zieleni, nawiązywało do charakteru osiedli willowych.
 

 

 

Przykładem eksperymentów budowlanych są zabrzańskie domy ze stali (jeden z nich z 1927 r. znajduje się obok osiedla, przy ul. Cmentarnej). Budynki te są jedynymi tego rodzaju obiektami w Europie. Inne  Stalowe Domy  - podobne wybudowane zostały w Rokitnicy przez Ballestremów.

 Ich zaletą była możliwość szybkiego postawienia - krócej niż w miesiąc. 

źródło:industriada.pl

 
Wyświetl większą mapę

26 komentarzy:

  1. I jeszcze warto wybrać się poza aglomerację. Np. do Radlina (kolonia Emma, też projektowana jako miasto-ogród). To na Śląsku. Tu takich osiedli patronackich najwięcej. Można długo wyliczać. A poza Śląskiem? Np. Mościce: http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/906064,laduniuk-miasto-ogrod-to-nie-tylko-giszowiec-to-takze-moscice,id,t.html

    Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo dziękuję za podpowiedzi. Zapewne wielu jeszcze nie widziałem, wiec na pewno skorzystam. :)
      Pozdrawiam serdecznie :)

      Usuń
  2. Ogromnie ciekawe i niezwykłe... te domy baa wręcz całe ulice, kwartały. Daje to wyobrażenie jak człowiek z pólnocy nie ma pojęcia o południu...

    pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Na ogół ludzie w ten sposób nie patrzą, że stare jest piękne, bo może mniej wygód niż obecnie, ale tamte budynki jak na ówczesne czasy tez miały wszystko, gdzie na terenie Polski stały głownie drewniane chatki pozbawione wody i kanalizacji z wychodkiem za stodołą.
      Pozdrawiam i dziękuje za wpis. :)

      Usuń
  3. Moja ukochana Zand kolonia:) szkoda, że nie ma tu jeszcze zdjęć z pięknego zabytkowego cmentarza żydowskiego mieszczącego się na Zandce, no dodam tylko, że zarówno Platany na ulicy Krakusa jak i cała Zandką stały się już zabytkami. A te budynki na ulicy Stalmacha z powbijanymi szybami są powoli remontowane.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Az się prosi o środki, by wszystkie nabrały nowego balasku. O cmentarz jeszcze zahaczę. Dzięki za podpowiedź i komentarz.
      Pozdrawiam. :)

      Usuń
  4. aaa i dodam jeszcze, że właśnie na Krakusa 4 te dziury na ścianach to pozostałość po II WŚ...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. tak to są zabytki ale o zabytki tez trzeba dbac ,korytarze niemalowane od czasu ll wojny , więc nie mówcie ze powinnismy docenic miejsce zamieszaknia

      Usuń
  5. Przepiękne! Uwielbiam takie budownictwo. Szkoda właśnie, że często składa się z mieszkań socjalnych, a mieszkańcy nie dbają o swoje otoczenie. U nas w Łodzi władze w końcu planują remont famułów przy Manufakturze, z czego cieszę się niezmiernie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. I dobrze, że planują, bo w Łodzi po fabrykantach tez pozostało sporo dobrej i ciekawej zabudowy.

      Usuń
  6. Fantazja! Takie kolonie to znak czasów w których powstały i powinny być zachowane w całości.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zgadza się. Chyba czas minionej epoki przyzwyczaił nas do tego, ze wszystko co stare i po kapitalistach trzeba było zniszczyć przez zaniedbanie. Tak było w wypadku pałaców, gdzie ulokowano PGR y.

      Usuń
  7. Byli kapitaliści, byli, ale się minęli, jednak coś po sobie zostawili, a osiedle w Bobrku, myślę, że też warte pokazania.

    OdpowiedzUsuń
  8. Jak będziesz w Toruniu to wpadnij na Osiedle Bydgoskie. Spodoba Ci się :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie kojarzę w którym to miejscu, ale dzięki za sugestie. ;)

      Usuń
  9. Mam to szczęście, że co dzień przejeżdżam obok tego osiedla. Aż się prosi, by je odnowiono i cieszy fakt, że do takich prac obecnie doszło. Mam nadzieję, że w ciągu kilku lat zostanie temu osiedlu przywrócony dawny blask. Szkoda, że nie pokazałeś zdjęć siedziby straży pożarnej, która sąsiaduje z tym budynkiem i jest w dużo lepszym stanie od pozostałych obiektów.
    Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Straż z tego samego okresu i podobnym charakterze utrzymana, podobnie wile wilii po sąsiedzku. Pogoda się skiełbasiła i odpuściłem. Fajnie,ze powoli coś się rusza z remontami. :)
      Pozdrawiam również. :)

      Usuń
  10. Też mam nadzieję, że miasto wpadnie na pomysł sensownego wyremontowania tych zabytków architektury. Mają bardzo charakterystyczny, niepowtarzalny styl.
    Nie wiedziałam, że coś takiego wybudowano.
    Pozdrawiam:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Na Śląsku takich osobliwych osiedli i koloni jest sporo i pewnie jeszcze nie raz pojawia się na blogu.:)
      Pozdrawiam również. ;)

      Usuń
  11. Bardzo szkoda było by gdyby zostały wyburzone, smutno sie patrzy na tak piękne budynki, a tak mocno zaniedbane.

    OdpowiedzUsuń
  12. Wspaniałe budynki, szkoda, że tak zaniedbane, muszę się kiedyś koniecznie wybrać i zobaczyć je na żywo w końcu mieszkam po sąsiedzku w Gliwicach :)

    OdpowiedzUsuń
  13. Wspaniałe budynki, szkoda, że tak zaniedbane, muszę się kiedyś koniecznie wybrać i zobaczyć je na żywo w końcu mieszkam po sąsiedzku w Gliwicach :)

    OdpowiedzUsuń
  14. Ładne budynki, teraz już się takich nie buduje. Chociaż, jeśli ktoś ma odpowiednio dużo pieniędzy to może wybudować niemal wszystko co mu się podoba. A i tak zazwyczaj ludzie wolą mieszkania na zamkniętych osiedlach w nowym budownictwie. Takie mieszkania mają dużo zalet, są wygodne i komfortowe, a do tego zazwyczaj szybko zyskują na wartości.

    OdpowiedzUsuń

Bardzo miło mi, że gościłeś na moim blogu.!
Za pozostawiony komentarz z góry dziękuję i postaram się jak najszybciej odpowiedzieć. Komentarze anonimowe będą moderowane tylko pod warunkiem, że będą opatrzone imieniem lub pseudonimem (nickiem).
Serdecznie pozdrawiam !!!