piątek, 26 września 2014

Kaszubskie klejnoty - Kłanino

 Po wizycie w Parszkowie przyszedł apetyt  na dalsze zwiedzanie ziemi kaszubskiej. Następną miejscowością położoną po sąsiedzku na mojej trasie stanęło Kłanino. Po raz kolejny obrałem więc drogę przez Parszkowo, tylko inną opcje - przez las i łąki. 

 Na dzień dobry witają mnie żurawie

 Kaszubskie sprzęty już w polu nie pajacują. Traktowane są jako ozdoba.

 Pomiędzy Mieroszynem a Parszkowem

 Na skraju lasu.

 Parszkowo od strony lasu.

 Przegorzan kulisty.

Parszkowo.

 Stare przedwojenne gościńce zdominowane przez drzewa różnego typu. Miło podążać taką drogą.

 Droga do Kłanina.


 Jakiś dziwny oznakowany kamień. Na wysokości majtku.

  (kaszb. Kłanino, niem. Klanin, dawniej Klianowo) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie puckim, w gminie Krokowa przy drodze wojewódzkiej nr 213. Przebiegała tędy trasa linii kolejowej Puck – Krokowa (wschodnia odnoga linii na Mierzeję Helską). W tej chwili w jej miejscu przebiega droga rowerowa pomiędzy Swarzewem a Krokową.

 
Droga rowerowa Swarzewo - Krokowa w śladzie byłej kolei. W oddali Starzyno z charakterystycznym nadajnikiem.


 Gościniec pomiędzy Parszkowem a Kłaninem.

 Rys Historyczny

Pierwsze wzmianki o Kłaninie pochodzą z roku 1285 r. – w łacińskim zapisie wspomina się o wsi o nazwie "Clenin" graniczącej ze Starzynem. Wiadomo, że w późniejszym okresie miejscowość i pobliskie ziemie były podzielone pomiędzy kilka rodzin szlacheckich m.in. rody Jackowskich, Łyśniewskich, Ustarbowskich i Kłanickich. Według dokumentów biskupich z roku 1600 w Kłaninie znajdowało się 6 dworów szlacheckich. Zanotowano również, że sąsiadująca ze sobą szlachta nie zawsze współistniała pokojowo – przykładem może być zbrojny napad Bożka Kłanickiego na dwór szlachcica Połchowskiego w roku 1640. W pruskim protokole z okresu Pierwszego Rozbioru Polski (1772 r.) odnotowano istnienie 4 właścicieli Kłanina: von Jackowskiego (4 włóki), von Łyśniewskiego (3 włóki), spadkobierców rodu Kłanickich (3 włóki) i Edwarda Ustarbowskiego. Tenże Ustarbowski, przedstawiciel znanego kaszubskiego rodu był ostatnim polskim właścicielem Kłanina (do 1838 r.). Następnie majątek przeszedł w ręce niemieckiej rodziny Grass (krewni niemieckiego pisarza Güntera Grassa), która przebywała w Kłaninie aż do roku 1945 - również w latach 1918-39 kiedy to Kłanino znajdowało się w granicach II RP


 W tej chwili w pałacu prowadzone są prace remontowe i na teren pałacu niestety nie pozwolono mi wejść.

 Oryginalna brama wjazdowa








Pałacyk w Kłaninie został wybudowany w połowie XVII w., jednak obecny, eklektyczny kształt, zawdzięcza przebudowie z końca XIX w. Prowadzi do niego długa aleja, wysadzana wiekowymi lipami, która kończy się na XIX-wiecznej pałacowej bramie z stalową, ażurową kratą. Pałac jest murowany z cegły, otynkowany, założony na planie prostokąta z bocznymi skrzydłami, wieżą widokową oraz tarasem na piętrze przy wschodniej elewacji.

Wewnątrz budynku można dostrzec zachowany pierwotny układ pomieszczeń z ogromnym holem. Istotne jest również jego wyposażenie i wystrój – kopie XVII-wiecznej klatki schodowej (oryginalna została rozebrana w latach 80. i przeniesiona do Domu Ławy obok Dworu Artusa w Gdańsku), czy kominka z 1604 roku, gdzie po konserwacji zabrano go w nieznanym kierunku i zastąpiono nowym z wyraźną datą 1984.Pałac nie uległ zniszczeniu w trakcie II wojny światowej. Dawne gdańskie meble w latach 70. przeniesiono do jednego z muzeów w Gdańsku.

Zabudowania pałacowe otoczone są zabytkowym parkiem z licznymi rzadkimi okazami: miłorzębem japońskim, klonem japońskim, cisami, czy platanem. Wewnątrz parku znajduje się altana z końca XIX w. Zbudowana jest na bazie konstrukcji szkieletowej, wypełnionej cegłą. Niespełna kilka metrów od niej rośnie okazały ponad 300-letni dąb, który został uznany za pomnik przyrody.


 Zespół pałacowo-parkowy

 W Kłaninie znajduje się zabytkowy pałac wraz z cennym zespołem parkowym, a także zabudowania dawnego folwarku. .

W Kłanine zachował się częściowo układ wsi folwarcznej z pałacem i budynkami mieszkalnymi pracowników folwarku, ale współcześnie główny element zabudowy miejscowości stanowią wielorodzinne bloki z lat 60 i 70. Wzdłuż drogi w kierunku Starzyna dominuje i rozwija się budownictwo jednorodzinne.

W przeciwieństwie do pobliskich wsi, wśród mieszkańców Kłanina znaczny procent stanowi ludność niekaszubska. Jest to związane z napływem nauczycieli i pracowników szkoły z różnych obszarów kraju w latach PRL. 

W roku 2006 została oddana do użytku nowoczesna oczyszczalnia ścieków, z której, poza Kłaninem, korzystają pobliskie miejscowości gminy Puck i gminy Krokowa.




 Zabudowania dworskie zespołu są ogromne.



 Ruina starej stodoły która splunęła w 2003 roku i czeka na odbudowę.











 Boćkowi tu pasuje. Daleko widzi.

 Na szczycie domu widnieje data 1893. W tej chwili mieszkają tu byli pracownicy PGR-u.



 Folwark widziany od strony byłej kolei do Krokowej.





 Miejsce peronu po byłej stacji kolejowej Kłanino.

Miejsce odpoczynku dla rowerzystów.

 Z drogi rowerowej widok na Starzyno z zabytkowym kościołem i wieżą przekaźnikową.

 Syty wrażeń i pięknych widoków  pomykam do domu (tymczasowego) :)



Widok na Strzelno od strony drogi prowadzącej do Starzyńskiego Dworu. Ale o Sarzyńskim Dworze zapewne będzie jeszcze post. Pozdrawiam i zapraszam na Kaszuby. 
Źródło: wikipedia.pl

środa, 24 września 2014

Bytom - sekrety Placu Grunwaldzkiego

Gdyby tak prześledzić historię Placu Grunwaldzkiego w Bytomiu, można dojść do wniosku, że jest to miejsce bardzo tajemnicze i zarazem bardzo ciekawe. 

 Pl. Grunwaldzki - stan obecny



 Widok z okna budynku PZU

Zanim jego powierzchnia przyjęła dzisiejszy wygląd, skrupulatnie był badany przynajmniej dwukrotnie. Zamiast konkretnych odpowiedzi doszły kolejne pytania i dalsze niewyjaśnione zagadki. Archeolodzy z Muzeum Górnośląskiego, którzy na początku sierpnia 2004 rozpoczęli wykopaliska i natrafili na kamienno-ceglane grube mury,  nie potrafili określić, która z hipotez jest prawdziwa. Zastanawiali się, czy w tym miejscu stał zamek Piastów Bytomskich czy też mury obronne. Główny cel towarzyszył temu, aby potwierdzić w pełni lokalizację  bytomskiego zamku, który został dokładnie opisany i dzięki temu  nawet wyobrazić sobie jak mógł wyglądać. 


 Hipotetycznie tak z boku mógł wyglądać zamek.

 
Rzut od góry

Zamek w Bytomiu


Gdyby spytać mieszkańców Bytomia czy w mieście kiedykolwiek znajdował się zamek, zdecydowana większość z nich odpowiedziałaby, że nie. W świadomości społecznej nie przetrwała pamięć o lokacji dawnego bytomskiego zamku. Wynika to z faktu, iż okres jego świetności minął ponad 600 lat temu.

           Warownia została wzniesiona pomiędzy 1281 a 1312 r. za panowania Kazimierza bytomskiego, pierwszego księcia bytomskiego. Informacje o wyglądzie zamku znajdują się w dokumentach dotyczących podziału zamku bytomskiego autorstwa księcia oleśnickiego, Konrada II i cieszyńskiego, Przemysława Noszaka. Zamek w swojej głównej części wzniesiono z kamienia, natomiast część zabudowań wykonano z drewna. Uznaje się, że zbudowano go na planie prostokąta z dziedzińcem w środku, gdzie znajdowała się studnia. Nad wszystkim górowała wieża obronna. Część mieszkalną stanowił piętrowy murowany budynek, w którym znajdowały się schody. Na dziedziniec wiodła brama wjazdowa. W drugiej połowie XIV wieku miasto i zamek zostały podzielone pomiędzy księstwo oleśnickie i cieszyńskie. Część zachodnia (z wieżą i bramą) i północno-zachodnia przypadły Konradowi II oleśnickiemu, natomiast część wschodnia i południowo-wschodnia (studnia, większość murów) Przemysławowi I cieszyńskiemu. Postanowiono również, iż należy wybić drugą bramę, która miała pełnić funkcję wjazdu do posesji cieszyńskiego księcia. Prawdopodobnie w tym czasie wzniesiono także mur dzielący obydwie części. Od tego czasu kasztel zaczął podupadać. Wynikało to z oddalenia od faktycznych siedzib książąt, Cieszyna i Oleśnicy. W następnych stuleciach zamek został kompletnie rozebrany, a uzyskany z niego budulec wykorzystano przy wznoszeniu innych budowli.

           Do dnia dzisiejszego nie do końca wiadomo, w którym miejscu znajdował się piastowski zamek w Bytomiu. Na przestrzeni lat wielu badaczy wskazywało na kilka lokalizacji. Niektórzy z nich widzieli go w pobliżu kościoła św. Mikołaja (franciszkanów). Inni byli zdania, że zamek znajdował się poza obrębem murów obronnych miasta, tuż za brama krakowską, niedaleko kaplicy św. Ducha. Jednakże to hipoteza o lokalizacji warowni na dzisiejszym pl. Grunwaldzkim jest najbardziej popularna i prawdopodobna. Potwierdzają to wykopaliska prowadzone przez archeologów na tym terenie w 1939 i 2004 r.




Na konsultacje w tej kwestii przyjechali dr Jacek Owczarek, ówczesny wojewódzki konserwator zabytków oraz prof. dr hab. Jerzy Piekalski z Instytutu Archeologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Odpowiedzi  jednoznacznej nie było,  archeolodzy dokopali się do ciemniejszego pasa ziemi, co prawdopodobnie oznaczało tylko jedno - że w tym miejscu biegła fosa. 


Fragment wykopaliska.

Często tam zaglądałem, pytałem, ale niestety aparatów cyfrowych jeszcze nie było tak ogólnie dostępnych jak teraz, z tego też względu żadnych zdjęć z tamtego okresu nie mam.  



Archeolodzy jednak odkopali wiele elementów średniowiecznej ceramiki: fragmenty talerzy, mis, garnków; także kości zwierzęcych. Pochodzą prawdopodobnie z XIV i XV wieku, a pojedyncze zabytki, nawet z XIII wieku. Zdobyli także dwa ołowiane, niewielkie odważniki i monetę, pochodzącą z lat 1670-1675. 




Około roku 1800, gdy rozpoczęto systematyczne burzenie rozsypujących się murów miejskich, plac zmienił swoje oblicze. W 1809  roku wybudowano pierwszą synagogę, której poświęcenie nastąpiło przed dwustu laty - 16 września 1810 r.

 
 Synagoga w Bytomiu znajdowała się przy pl. Grunwaldzkim 8 (dawna Fryderyk Wilhelm Ring). Została wybudowana w latach 1867-1869 r. na miejscu wcześniejszej bożnicy z 1809 r., która została rozebrana.



Najbardziej reprezentacyjnym budynkiem Placu Grunwaldzkiego (Fryderyk Wilhelm Ring)  był wybudowany narożny  hotel "Hamburger Hof" z bogato zdobioną elewacją. Szkoda, żę okres powojenny tak to miasto zdołował.
 

Obecny wygląd budynku hotelu. W tej chwili na parterze mieści się kilka knajpek. Na środku zielonego placu jest też zegar słoneczny. Wystarczy tylko stanąć w centralnym miejscu zegara a cień pokazuje przybliżony czas.

 Źródła:
- muzeum.bytom.pl
- wikipedia.pl
-   muzeum.bytom.pl
- sztetl.org.pl